21 02 2022

Lelylijn

At je sjogge dat de treinen der twa, trije dagen útlizze at de wyn efkes wat oanhellet, dan hoech je hielendal net mear te praten oer de Lelylijn. En dochs wolle de steateleden dat wiidweidich. Ta ferbjustering fan treinkonduktrise Avine Fokkens lutsen gâns partijen nammentlik de hânremme oan. It wie dochs sa’n moai mearke wat se hieltyd fertelde: de wereld nije hûzen foar Hollanders, dy’t dan hieltyd yn en út sa’n trein springe.   

De measte mearkes wurde nea wurklikheid. Dit mearke dûbeld net, it is te djoer en hat gjin rindemint. Tsjin de tiid dat dy hûzen boud binne sitte we ommers al wer yn de krimp. Gearwurking fan it Noarden is in Fata Morgana. En der hat noch nea in Dútser west, dy’t it hie oer in trein tusken Grins en Bremen. Dus seinen de steaten fan Fryslân yn mearderheid: lit we de saak nochris in kear goed bestudeare.

De fertaling dêrfan is a) dat der in soad gemekker yn Fryslân is dat dit plan der yndertiid ynsmiten is, sûnder der mei ús oer te praten en b) wá hat dit eins ûndersocht? It wie: hatseflats yn de krante. Unfrysk.

Dat bringt betizing, Avine. Terwispel leit o sa noflik by de Gerdyk. Rêstich, warber folkje, 1000 man sterk. Mar dan komme dy orgasmes yn de krante. Ynienen kaam der by de provinsje in bryfke fan Doarpsbelang Terwispel. Dêryn stie: wy wolle in stasjon ha.

Oarloch! Binnen in dei moast Doarpsbelang de bryf al wer offisieel  ynlûke en waarden der lju út it bestjoer smiten. Ofsjoen dat se yn Den Haach trije dagen lake hienen oer de 1 april grap fan in stasjon fan in snelheidslijn yn Terwispel, bin der genôch lju yn dat doarp dy’t der net iens in trein lâns ha wolle. Dat seinen de Oerterpers ek al.  

Dus de steateleden ha gelyk. In goed ûndersyk. Net inkeld prate oer wêr at sa’n trein lâns ride moatte soe, mar ek mei de minsken dêrre  en yn de rest fan Fryslân oer wat se der fan fine. En hoefolle at se der oan ha kinne. En fase 5, 6 is dan prate oer gjin stasjon yn Hearrenfean en  ek net yn Drachten, mar wol yn Terwispel.

14 02 2022

Idioat

As je op de telefyzje sjogge nei ‘Het Verhaal van Nederland’ fan Daan Schuurmans of, en noch better, it boek ‘Friezen’ fan Flip van Doorn lêze, dan wit je dat wy eartiids in grinsoerskriedend folk wiene. Flip beskriuwt dat we yndertiid neat hienen fan ‘alles is by ús better, dus bliuw we tús’. Nee, we gienen de grins oer, we wienen wrâldûntwikkelders. Grinsoerskriedend is lykwols de ôfrûne wike in smoarch wurd wurden.

Dan ha’k it net oer dat ûnsinnige gedoch oer froulju dy’t har yn it sin bringe dat der 20 jier lyn immen oan harren kont siet oant it idioate op’e foto setten fan je eigen geslachtsdielen en dy ek noch ferstjoere. Né, ik ha it dan oer dat de foarsitter fan de Twadde Keamer, Vera Bergkamp, net mear wol dat we dat wurd idioat yn de Keamer brûke. Of immen knettergek ferklare.

Wêr leit de grins. Ik ha in hekel oan flokken, mar brûk wol ferdomme of ferdikkeme. Oare minsken fine dat ek te sterk. En wy ha hjir ek noch in oare taal, wêrtroch in wurd wolris wat oars betsjut. Ach, Bergkamp hat wol wat gelyk, mar we bin al fierstentefier. Dat komt omt ek de  media fol bewundering wiene oer oerdreaune teksten yn de elitêre Twadde Keamer.

Soks is echt net begûn mei Fortuyn en Wilders. Boer Hendrik Koekoek wie de earste populist. ‘Ik wil geen statistieken, maar ik wil cijfers’. ‘Ik weet niet waar het over gaat, maar ik ben tegen’. En hy song mei Heit Abraham “Den Uyl moet in den hoek…”. Peo, dy doarde, tochten we doe.

Je skrikke no fan it wurdgebrûk op sosiale media hurder as fan Poetin. De Ljouwerter partij Lijst 058 seurde fannewike, terjochte, oer dat Ljouwert te min dien hat oan it ûnderhâld fan wegen en brêgen. “Het huidige college heeft dat vies laten liggen” Wêrom it wurd vies, dat makket it smoarch.

En ik wit wol dat at dat wurdsje der net yn stie, dat we it berjocht net opfallen wie. Dan is it net spannend mear. Dan is de konklúzje dus dat it net giet om wát politisi sizze, mar hoe’t se it sizze. Dat is dochs folslein idioat. Dy lju bin knettergek.

07 02 2022

Olympics

Sjoerd den Daas waard troch in Sjineeske bewaker fuortskuord, wylst hy Nederlânske telefyzjesjoggers fertelde dat de Olympykse Winterspelen begûn wienen. Krekt as wisten we dat net. It brocht my eardere winterspelen yn it sin. Ik ha in pear meimakke, omt Fryslân op mar ien mêd echt Olympysk is, en dat is reedriden. Ik makke dan ek foar de NOS ynterfjoes yn it Hollânsk en it Frysk. Falko Zandstra frege dan “…moat it ek noch yn it Turks?….”.  It Frysk wie it wichtichst, want yn Nagano seach ik de mem fan Ids Postma ferlern stean yn it oerfolle Holland House. Ik rûn efkes nei har ta en se sei mei ynmoed ‘ooooh wat bin ik bliid dat ik no efkes Frysk prate kin”.

Dêr yn Nagano wie ik de earste dei stiekem mei in sinder nei it iis gien en boude dêr in goede ferhâlding op mei de Japanske starter fan de 5000 meter. We ferstienen elkoar net, mar sloegen elkoar op it skouder at in start goed gien wie. Doe’t Gianni Romme yn 6.28 alles oan flarden riidt, rûn ik wat nei de bocht, fong him op en begûn in ynterfjoetsje. Sjoerd waard troch ien jonge oan de kant skood, no dy Japanners hongen my mei fiiif man oan’e bealch. Ik ha’t gesprekje mei in him dealaitsjende Romme wol ôfmakke.

Fjouwer jier earder wie’k yn Hamar. Jan Ykema wie der ek, dy riidt al net mear. Dus stienen we yn it Holland House te âldehoeren. Ynienen kaam doe noch prins Willem-Alexander der yn. “Ha Jan!”. Se koenen  elkoar want Willem giet graach om mei bekinde lju. Hy hie twa yn it griis stutsen keale mannen by him mei in dinkje yn it ear. Foardat ik it yn’e rekken hie, hienen se my in meter efterút krong. Holskodzjend bin ik nei de taap gien. Ik wie al republikein, dat stie no fêst.

Hamar hie de freonlikste bewakers dy’t ik ea meimakke ha. ‘Sorry, jo kin hjir net lâns, mar wer moat jo hinne, dan wiis ik it efkes’. Sa’hie ik in moai paad nei de mixed zône, lâns trappen boppe yn it iisstadion. Dêr kaam ik in man tsjin, moaie Noarske trui oan. We stienen efkes noflik te praten. Oer it waar, it wie bûten min 30. Oer de winners, hun Johan Olov Koss wûn. Oer de spelen en de bewakers. Healwei it petear realisearde ik my dat dit kroanprins Harald wie. Ik ha’t net neamd. Gewoan in freonlike man, hielendal allinne. Sa kin it ek, tocht ik. 

31 01 2022

“Wy”

16 maart, riedsferkiezings. Hearlik, ik ha der sin oan. Dan komt der nammentlik in ein oan de sinleaze opskuor dy’t der no rûnom is. Dy is der inkeld mar fanwege dy ferkiezingen. Dat sa’n wethâlder as Anko Postma fan Opsterlâns Belang it ferskil net wit tusken in adfertinsje en in redaksjoneel ferhaal, kin ús oars noait wat skille en no wurdt it opblaast en skriuwt de Ljouwerter der sels in haadartikel oer.

Yn Harns hottefylje se oer it stêdhûs, yn de Waadhoeke bin se leau’k noch dwaande mei de Bildtske plaknammebuorden, yn Súdwest-Fryslân giet it oer Empatec, yn De Fryske Marren oer de hûssmoargens, yn Hearrenfean oer in hotel, en yn Weststellingwerf oer fergunnings fan geiten.

Yn Ljouwert bin allegear doarpen dy’t yn need binne omt se op it gemeentehûs net iens witte dat se besteane. Achtkarspelen fergadert stiekem, dêr ha se noch gjin glêsfezel. Hindert neat, mar no wit dus net ien wat se stimme moatte.  It earme Smellingerlân moat fierder sûnder de hillige tuskenpaus Felix van Beek. De ferkiezings wurde dêr útsteld, de ried komt dêr fanwege ûnfoldwaande nivo noch net foar yn oanmerking. De eilannen dogge ek net mei, te drok mei de tarieding op it toerisme. En Noardeast Fryslân wit net hoe’t se mei Dantumadiel oan moatte en Dantumadiel twifelt ek: nei Noardeast-Fryslân of harikiri.

It is fansels allegear ús skuld. Ik nim jim mei nei Tytjerksteradiel, nei Burgum, nei de sterrewacht it Observeum. Dy stiet dêr al lang. Fêst plak. Burgum wol krekt as alle doarpen yn Fryslân graach hûzen ha. It kolleezje kaam mei in plan, mar doe blykte dat der dan hûzen foar de teleskoop fan it Observeum komme soenen, sadat se net mear nei Venus sjen kinne. Dus kamen ‘wy’ yn it gewear: hjir net boue.

Oeh, ferkiezings, de ried switchte yn ien jûn. Dan mar hûzen oan de Elingsloane. Ja, yn fiif menuten siet de publyke tribune fol mei de oare ‘wy‘-ploech; lju dy’t dêr yn de buert wenje: dat kin hjir net. Dy diskusje giet lang troch ek mei ûneigenlike arguminten. Lykas CDA-er Gert van der Meijden, dy’t sei dat omt de Lelylijn komt, it drokker wurde sil op de Sintrale As en dêr ha dy hûzen lêst fan. Ja sa jouwe  ‘wy’ de polityk gjin inkele kâns om ea noch beslúten te nimmen. No ja, dan hoege we ek net te stimmen.

26 05 2025

Sjoernalistyk

Yn de Ljouwerter Krante stiene freed twa pagina’s oer deputearre Douwe Hoogland. Net ûnlogysk, want hjoed is de ferskriklik wichtige diskusje oer syn plan om it fertuteaze feangreidegebiet yn Fryslân te rêdden. Wittenskippers seine trije jier lyn al dat daliks begûn wurde moast, dus ik wit ek net at it no noch wol wat wurdt. Seker net omt Douwe midden yn de polder stie doe’t hy it reddingsplan makke. De reaksjes wiene dus: net fier genôch of te fier.

Dus ik dûkte yn it ferhaal. Mar dat gie net oer hoe’t Douwe tinkt, mar oer Douwe. Wat oare minsken fan Douwe fine. Dat Jehannes Kramer him in geweldige deputearre fynt. Logysk, want Douwe docht wat Jehannes noait doarste. Dat Albert van der Ploeg Douwe yn de tsjerkeried altyd foar de troepen útdraven seach. Dat Henk de Vries seit dat wat Douwe yn de kop hat, der noait mear útkomt.

En dat Geart Benedictus fynt dat Douwe altyd in ideologyske partijbril op hat en inkeld ûnthâld wat him útkomt. No ja, Geart Benedictus hat noch noait in oaren as Geart Benedictus  priizge. Noch slimmer wie dat wiidweidich optekene waard dat Douwe syn frou troffen hat op in kamping yn Bakkefean. Dat wie noch yn de tiid dat we net iens wisten dat it sa min gien wie mei de feangreide.  

In sjoernalistyk ûnweardich produkt fan de Ljouwerter. Net ien Fries is ynteresseard yn wêr at Douwe syn frou troffen hat. Wol oer hoe’t Douwe it klear krije sil om de boerensteateleden dochs te bewegen ta te stean dat it wetter heger yn de sleat komt as at se wolle. En oer hoe’t je dy bewenners fan fersakke hûzen feangreidekompensaasje jaan kinne, tsjin it sin fan Sander de Rouwe. Dat lêze we net.

Lêsten moast myn auto in beurt ha. De garaazje hat neat oars as de Telegraaf. Deryn lies ik lykwols trije, fjouwer ferhalen dy’t ik de moarns yn de Ljouwerter al lêzen hie. En dit ferhaal oer Douwe jout oan dat harren sjoernalistyk tenei wêze sil: de persoan. Net de saak.

It is it safolste bewiis dat de hiele sjoernalistyk net mear doocht. Dat is wat oars as dat it feroare is yn de 55 jier dat ik it no dien ha. Dat is logysk. Ik wit noch altyd net hoe’t ik in podcast fine moat. It hoecht ek net, want it bin gewoan allegear programmamakkers en oare sjoernalisten, dy’t fanwege de sinten gjin programma’s mear meitsje meie, en dan mar in podcast dogge. Dy podcasts bin trije kear sa lang as gewoane programma’s. En de kwaliteit hoecht ek net goed te wêzen. En it giet net oer hoe’t guon saken echt binne, mar wat de sjoernalisten der fan fine.

Dat is al jierren lang oan de gong. Sjoernalistyk wie in fak, dat is it net mear. Oan de iene kant kin je sizze dat de minsken dat sels dogge. At der miljoenen neat betters te dwaan ha, as nei it sjongfestival te sjen en it seis wike fan te foaren elke dei te folgjen. Mar ik tink dat we de minsken opfiede om der nei te sjen. Dat sjongfestival stiet op de foarpagina’s, Israël-Hamas op side 13.  

Slimmer is dat sjoernalisten troch dizze wurkwize de minsken ek net  mear fertelle wat wier is. Minsken witte dus net wat der bard yn de wrâld. Je hearre ek net wat politisi wolle, dus kin je eins net goed stimme. Elkenien kin wol sizze dat it slim is dat we net meipraten ha oer saken as it Deltaplan foar it Noarden, mar wa wit noch wat der hjir echt nedich is.  

Krekt as oer it feangreidegebiet. Krekt as oer de skries. De provinsje set yn op de kat, omdat dêroer in stikje yn de krante stie. Dat wie nepnijs sizze echte fûgelwachters dy’t oer de stienmurden stroffelje. Wat is echt, wat is net echt. Us mienskip is een twifeljende mienskip wurden, dy’t de postcasters folgje en dus sels ek mar roppe wat harren it bêste útkomt.

Mar ja, it hat gjin doel om it der hjir oer te hawwen. Want ek dizze kollum is ommers gjin sjoernalistiek. Inkeld mar in mieninkje. Dêr kin ek net ien wat mei.  

19 05 2021

Unthutst

In ûnthutste frou. Se riidt oer de Ofslutdyk en rekke ûnthutst fan de wynmûnen dy’t ynienen opriisden út de Iselmar. Dat koe dochs net, ferskriklik. Doe’t ik fertelde dat it yn totaal 89 wurde, waard se dûm.

Se merkt it dus nó pas. Fiif, seis jier lyn ha we allegear al sein dat it net goed komme soe. We ha protesteard, it joech hielendal neat. Dy frou en ûntelbere oaren ha ús doe net holpen. Sa kin in soad ferkearde dingen samar trochgean.

In haadredakteur fan de Ljouwerter Krante heart altyd alle  protesten. Lykas oer de stroombuis ûnder Skiermûntseach troch,  dwers troch in natuergebied. Sander Warmerdam is net ûnthutst. Hy seit dat at we duorsum wêze wolle, dan moat we dit tastean. Oars wurde we net duorsum genôch, Parys is wichtiger as Skier.  

It is in stânpunt. Klaas Kielstra en Johan Talsma, oanfierders fan de VVD- en CDA-fraksje yn de steaten, ha ek in stânpunt. Dat setten se sneon yn de Ljouwerter en it Deiblêd. We moatte gau hûzen en de Lelylijn ha, dat is de grûn foar brede Fryske wolfeart. O sa moai.

Hoewol, sneontemoarn foardat dy kranten ferskynden, hie kollega Ferdinand de Jong jim hjir al ferteld dat we net meipraten ha oer dat noardelike Deltaplan. Dat hie neffens him wol moatten, want hy hie ea mei in deputearre praat dy’t sei dat je as politikus opslokt wurde troch de amtlike en polityke wrâld, sadat je te min ankers yn de mienskip ha. Ik hie wol witte wollen hokker deputearre, mar dat docht der no net ta

Talsma en Kielstra binne al hielendal opslokt. It wurd mienskip komt net foar yn harren ferhaal. Provinsje- en stêdsbestjoeren ha it fêstlein, sa wurdt it útfierd. Foar ús wolfeart, dat wol. Kielstra en Talsma sizze dat it lânskip harren o sa dierber is, mar wolfeart is jusjes wichtiger. Dus net seure, we klappe hjir in trein en 60.000 hûzen del.

Talsma en Kielstra binne provinsiale bestjoerders en sizze dus dat der ek hûzen set wurde moatte yn de doarpen. Tsien per doarp. Dat is lânskiplik net slim. Se ferjitte de grutte plakken. En de stêdden. At de Ljouwerter wethâlder Hein de Haan no al 500 hûzen yn de Hem ûnder Goutum delset, dan moat de provinsje mar in ôfsjitfergunning ôfjaan foar wethâlders en oare hoannen at se de skriezen bewarje wolle.  

Sneontejûn rekke Ferdinand de Jong op twitter hjiroer yn diskusje mei de Hearrenfeanse PvdA-wethâlder Jelle Zoetendal. Dy skreau dat it Deltaplan neffens him wol kin, genôch romte foar hûzen en lânskip. Lyts slachje om de earm, “als het aan mij ligt in dialoog met de inwoners”.

Dêr sit him de oast. De noardelike provinsjes wolle in trein en sis mar 100.000 wenten. Dat moat de gemeenten útfiere. Dat kin se net goed, want elke gemeente tinkt oars. Dat betsjut in fariaasje yn it lânskip, sadat alles op Grinslân begjint te lykjen.

Boppedat sjit it net op. Ik hearde lêsten it ferhaal fan dat der yn in grut doarp trije hûzen bykomme mochten, mar dat de gemeente twa jier mei de fergunnings omkloaide. Doe sei ien fan de gegadigden ‘it hoecht foar my net mear, ik soe in houten hûs bouwe en no is it hout fyftjin kear sa djoer wurden. Daag’.  

Kielstra en Talsma wolle njonken de hjoeddeiske ynwenners ek noch alle âlde Friezen werom ha. En nije ynwenners, dy’t sa sljocht binne nei ús romte, dy’t der aanst net mear is. 

Leave Ferdinand en Jelle, de steatelju ha gelyk. Dialooch mei al dy lju, is hjoeddedei ûnmooglik. Seker oer sa’n Deltaplan. Altyd wer dy diskusje tusken  gefoel (lânskip) en ekonomie (wolfeart) oan de oare kant. Dêr komme we net mear út. Om noch mar net iens te praten oer it individualisme: ”ekonomie en miljeu mei beide wol, mar net yn ús eftertún”. Watte, sels oer de krúsrakketen soe de diskusje no sa betiizjend wurde, dat de oerheid  mei gemak syn eigen wâl hâlde kinnen hie.  

Dat is hjirby ek sa. Se ramme gewoan troch. Inkeld is it in gelok dat fan alle te grutte plannen dy’t ik ea heard ha, noait mear as de helte wier makke is. Dêr moat we ús mar oan fêsthâlde.  

12 05 2021

Fytse

Doe’t se dêr yn 2010 de start fan de Tour de France hiene, kamen ien miljoen minsken nei Rotterdam. En der sieten 17 miljoen foar de telefyzje te sjen hoe’t de Erasmusbrêge der útsjocht. Logysk dat Rotterdam yn 2024 wer in Tourstart ha wol. Den Haach docht ek mei, en de hurdfyters moat ek noch in slach troch Limburg meitsje. Heuveltsjes.

Se ha noch net in stoer útjûn dêr, dus wylst ik nei de start fan de Giro seach tocht ik: dit moat oars. Niks Rotterdam, wý moatte de Tour de France nei Fryslân helje. Joop Atsma en Sander de Rouwe ha’t der wolris oer hân, mar tsjintwurdich harket nimmen mear nei it CDA, dus ik moat mar efkes. Tour de Fryslân.

It moat gau, want Fryslân is hielendal net populêr by de toeristen, wylst dat de ienigsten binne wêr’t we jild oan fertsjinje kinne. Dus fytse en dan krije we samar 40 miljoen minsken foar de telefyzje. Fryslân yn byld.  

De prolooch op de Ofslútdyk. Dy moat wol trije wike fantefoaren ôfslúten wurde, mar dat bard no ek alle dagen. In kearsrjochte prolooch, sit hin en wer gjin bocht yn. Wis de helte dêrfan tsjin de wyn yn beuke, wynkrêft 7. Machtige bylden dus fan it Waad. En de wynmûnen yn de Iselmar giselje omraak. Witte se dat we in duorsum folkje binne.  

De oare deis in etappe fanôf Harns de nije waaddyk lâns. Kin we Sense of Place sjen litte. We lit de hurdfytsers in lyts stikje troch de waadklaai fytse, tusken allegear opsette plastieken strânljippen troch. Echten fleane fuort fanwege al dy yn de blubber fallende hurdfytsers.  

Spitich dat se net Waadfytsrinne kinne nei Amelân, dêr is in stodún dochs it heechste punt fan de provinsje. No dan moat se mar efkes oer de bulten by Holwerd-oan-see, want dêr sil se dan wol dwaande wêze.

Fierder nei Dokkum. Fansels ek de oare stêden lâns, want we moatte wol alle fonteinen sjen litte. Yn Dokkum ha se lokkich de jekjes noch oan, want dêr moat se om de friesfontein hinne fytse.   

Tusken Dokkum en Ljouwert efkes by de pear kasteeltsjes del. Dat heart sa yn de Tour. Poptaslot en Stania State. Dan ha we it ek wol hân. Tresoar soarget foar de skiedkundige ferhaaltsjes yn trettjin ferskillende talen.

At al dy lûde straaljagers de oefenromte Fryslân in dei mei rêst litte,  kin we fanút helikopters en drônes ek de 419 doarpkes fan Fryslân sjen litte. De foto fan de freeds-Ljouwerter komt dan ta libben. Al reitsje de sjoggers wol yn de tiis mei twa Raerden, twa Reahels en trije Aldegeas.  

Alle boeren ha kij yn de greide en se meane pompeblêdden om de oanplante blomkes hinne. Yn Sleat stiet in Skotsploech de hiele dei te dûnsjen, Aald Hielpen wiuwt nei elke helikopter.   

By Langwar efkes oer de A7 oer de Aldeweisbrêge en dan farre dêr fansels 77 skûtsjes op de Wjillen. Tusken Koudum en Warkum in slach troch it Heidenskip, dêr ljeppe de ljeppers wiuwende oer de sleatsjes. En yn Frentsjer stean de earste klas keatsers klear om keatsbaltsjes oer it peleton te slaan.

Oan de ein in waansinnich gefaarflik parkoers troch Ljouwert hinne. Allegear bochten en fersmellinkjes, sadat we in stik as trettjin falpartijen ha. At se yn elk gefal mar lâns Us Heit en Us Mem komme. Dan wer nei de rûnwei en dan sprinte op de dyk nei Hurdegaryp ter hichte fan de hillige finish fan de Alvestêddetocht. Dêr stean Wiebe Wieling, Piter Weening, Sven Kramer, Epke Zonderland, Suzanne Schulting en Ellen Fokkema klear om de blommen út te rikken.

Liket jim dat net wat. Rotterdam ynfestearde doe 12 miljoen en seit dat it 30 miljoen opsmiten hat. Dat siet dan yn toeristen dy’t letter nei Rotterdam kamen. No, Rotterdam is neat oan, dus at Merk Fryslân  goed ynfesteare soe komme se aanst yn bosken nei Fryslân ta.

Boppedat, we ha hjir gewoan rjocht op. Want de âldste rinfyts is yn 1818 útfûn yn Fryslân. Hy stie mei sân oare fytsen fertuteaze yn in loads fan de gemeente Waadhoeke. Se wurde no oppoetst foar de Tour de Fryslân. Om te earen dat wy yndertiid sá’n lui folkje wienen, dat we in fyts útfûn ha. 

05 05 2021

Frijheid?

It is hjoed 5 maaie en dan betinke we ús frijheid. Skyt omheech! We bin ús frijheid al lang wer kwyt. At ik nochris in putsje doch, moat ik dêr sels belêsting oer betelje. Móat. Want o wee, at je yn tsjok waar reitsje mei de hillige belêstingtsjinst, dy’t je op diktatoriale wize te plak set. De regearing is net by machte soks yn te damjen.

Boppedat, fan dy belêsting wurde de meast waansinnige dingen dien. Al soe de hiele Fryske befolking bygelyks tsjin in stroomtried ûnder Nasjonaal Park Skier troch wêze, en dat is sa, dan komt dy der likegoed al.

Tsjin dyselde befolking yn, gean de gasboarders gewoan troch, krekt salang dat hiel Fryslân in meter sakket, de helte fan de hûzen yn elkoar dondert en sels de Grinzers ús útlaitsje. En at we wolle dat der nét mear board wurdt, moat der as kompensaasje sikenhûs- en kearnsmoargens yn de leechsûge gasgatten.

Wy soenen graach genietsje wolle fan sjongende fûgels, mar de loft is fol fan stikdjoere ûnnedige te lûd knallende straaljagers. Lekker bomkes op Waad en Flylân smite sûnder fergunning. Der komme aanst noch mear. Oefenje. Want se beheine net iens inkeld ús frijheid mar ek dy fan oare mienskippen mei dat militêre gedoch rûnom yn de wrâld. Se ha ús neat frege, mar we moat wol betelje. Is dat de frijhheid dy’t we hjoed fiere? 

Oer fûgels sprutsen. Yn alle frijheid bepaalden we altyd sels it  lykwicht tusken mûzebiters, foksen en skriezen. We meie no nearne mear oankomme. Takom jier in lyts proefke yn twa stikjes lân by de Sânfurd, dan tink ik sân jier aldehoere en dan wurdt it noch neat.

Dat let neat, want it lân is dochs neat foar de fûgels. We krigen allegear in glossy fan de provinsje, dy we trouwens betelle ha sûnder dat ús wat frege is, en dêryn stie dat it wetter omheech moatte soe om de feangreide te rêdden. Moatte sóe. Dat bart net. Boeren sizze dat it wetter leech bliuwe moat. Dan bliuwt it leech.

Want elkenien is diktator fan syn eigen grûn. Dat sóe in stikje frijheid wêze, mar ík mei net in beam dy’t heger wurdt as 2,5 meter yn myn tún plantsje. En dy boeren bin ek net frij, dy moatte aanst noch in knoarre grûn ynleverje foar hûzen, in oerstallige trein nei Grins en sinnefjilden.

Frijheid wie altyd it hillige biedwurd fan ús boeren. En fan ús skippers. Mar harren Iselmar wurdt folset mei wynmûnen, dy’t oan de wâl ús eagen ek noch sear dogge. En we ha der beide nee tsjin sein. Dat is noch ús ienige frijheid. Nee sizze tsjin dingen dy’t likegoed  barre.  

We ha ússels de frijheid ûntnaam. We ha in mienskip wêryn we minsken kieze om ús frijheid behâlde te kinnen, mar sadré at dy in stap oer de drompel nei macht sette bin se

-óf te sleau om de goede dingen te roppen en te dwaan

-óf se wurde ûnder de seaden wâlde troch de besteande minsken dy’t de macht ha en dy konstant misbrûke omt se miskien wol nei ús harkje, mar der neat mei dogge

-óf de measten dy’t dy drompel oerstappe krije daliks dat machtsgefoel om buorman tenei de bek te snoeren.   

En buorman, jo en ik: wy dogge neat. Wy fine it bêst dat we in  besettende macht ha, sadat we omraak seure kinne oer saken dy’t ús oantaaste yn us frijheid.

Sa is úteinlik de oerheid betize yn ûnderlinge sinleaze diskusjes. Dêrtroch dogge se neat. Watte, se litte harsels leaver nei hûs stjoere  dan dat se skanseare saken yn de mienskip ferbetterje en oplosse wolle. Dy lju besette ús. En de grutste grap is dat se wakker ynsitte oar har byld nei minsken ta, wylst de minsken dêrtroch krekt hieltyd fierder fuort reitsje.

Ik hie fannemoarn de Fryske frijheidsflagge úthong. Ik hearde nei mysels en tocht der oer om gremitich nei bûten te gean om him wer te striken. We bin ommers net mear frij. Mar ik hearde it walchelike ferhaal fan Baudet. No lit ik him dus hingje, want dan fiel ik mysels frij fan dat freeslike Foarum. En dat is de alderwichtigste frijheid.

28 04 2021

Habtamu

Habtamu de Hoop. Willem Schoorstra hie’t it hjir juster ek al oer him, mar ik einigje wat oars as Willem. Habtamu  hie ferline wike in moaie famkestaspraak yn de Twadde Keamer. Hiel Frysk, hy fertelde earst fan wa at er ien wie en wêr’t er weikaam. As fondelinkje út Addis Abeba nei Emke en Tineke yn Wommels. Wy wiene der net sa fernuvere oer, syn skiednis kinne wy wol. Lykas syn ûntjouwing as presentator, politikus en benammen minsk.

Habtamu krige lykwols in soad eare. Ek hjirre, want at je ‘heit’ en ‘mem’ yn de Keamer sizze dan krijt de hiele Fryske beweging in orgasme. Mar no wie it hiele media en polityke lân oeral fan Habtamu. De namme De Hoop kaam dêrby goed út, want der is net folle hoop mear foar de rotsoai yn Den Haach.

Wat my fernuvere wie dat se oeral rekken doe’t hy sei dat je hâlden en dragen net yn je dna sit, mar komt fan de minsken dy’t je opfiede of om je hinne ha. Net elkenien tinkt dêr lyk oer, mar ik bin ek oertsjûge dat we by de geboarte allegear lyk binne en dan je dêrnij foarme wurde troch je omjouwing.

Nim no in oare nij Keamerlid, Caroline van der Plas fan BBB. Jim witte  net iens allegear dat BBB BoerBurgerBeweging betsjut, mar jim kinne har learen jaske allegear. Omt se sa gewoan is en praat as siet se by ús oan’e kofje. En at se it yn de Keamer ha oer gearwurking, dat sy dan seit dan nimme we dochs gewoan in groepsappke.

Caroline is de dochter fan de al ferstoarne Wil van der Plas. Dy ha’k tige goed kinnen. Dy wie sportsjoernalist by it Deventer Dagblad, die reedriden foar de hiele regionale parse en ik kaam him ek faak tsjin by Go Ahead. In geweldich goeie kollega, in fijn mins yn de omgong. Ik sjoch yn Caroline, dy’t ik inkeld fan telefyzje kin, in soad fan dy man  werom.

Habtamu en Caroline bin net de ienigsten. We sjogge allegear nije Keamerleden wêrfan we tinke dat se bêst wol doge en aardich kreatyf binne. Je realiseare je dan dat je eartiids datselde gefoel hienen by guon nije Keamerleden wêrfan je no sizze dat se gau opsoademiterje moatte. Ik bedoel wy fûnen it yndertiid allegear geef dat Annemarie Jorritsma, de ferdelgster fan Stef de Haas yn de ried fan Boalsert, nei Den Haach gie. Twa wike lyn servearde ik har ek ôf; tocht by mysels: leave, hâldt op en wurd wer dy fleurige en wize frou sa’t wy dy koenen.  

Je ferwurde dus yn de Haachske polityk. Dus soe’k oan ien kant wol wolle dat Habtamu tús bleaun wie, by Anna Hilda. Dat byld fan ferline wike mei eins net fersteurd wurde troch de gaos dy’t se dêr de lêste tiid breide ha.

Mar miskien kin it wol oars. Dan moat we dy âlde nút dy’t nét feroare is, Tjeenk Willink, mar freegje om net in kabinet te formearen. No ja, in oar kabinet. In sakekabinet. Fan alle partijen de bêsten by elkoar sette. Sadat wy allegear op tiid in faksinaasje krije en we skûtsjesile kinne fan’t simmer. Fierder moat se útfiere wat nedich is. Kundige minsken, en at dat tafallich in PVVer is, toe mar. Dan bin je ek fan it Wildersgeseur ôf. Sa’n kabinet moat fansels wol hieltyd genôch stipe yn de Keamer ha; dat kin by elk ûnderwerp ferskille. Spannend.

At Tjeenk it wol gewoan docht, wurdt de gaos inkeld mar grutter en duorret de polityke rotsoai langer as de corona. De sakeministers hoege mar ien ding te swarren: alles is iepenbier en wy bliuwe ússels. Sels Omtzigt kin dan wer út syn efterkeamerke komme. Alles foar in jier,  dan tagelyk mei de riedsferkiezings stimme oer in nij regear, yn in nije demokrasy en oare bestjoerskultuer. Hooplik.

Habtamu kin der ek wol yn. Dy wol bêst soargje foar wat goedkeape hûzen, ek in pear yn Wommels. En foar in kânsrike ynstream fan ferhûdûke bern. Caroline krijt de lânbou en de natoer. En tegearre rjochtsje se in strafsintrum op, weryn ôfservearde politisi in eigen efterkeamerke krije. Der kin se dan moai allinnich wat omlige en krekt dwaan as wit se neat mear. Dan hat net ien mear lêst fan dy lju.

21 04 2021

Lânskip

Sneon trof ik in boer. De sinne skynde, dus ik rôp dat it moai waar wie. Hy skodholle nee; te kâld sei hy. “It gêrs krûpt wer yn de grûn”. Moai sechje.   

Nije taal is net altýd moai. De provinsje Fryslân teistere ús mei de term terrawattoeren. Google praat net, dus ik wit noch hieltyd net at it terrawatt-oeren of terrawat-toeren binne is. It sil wol oeren wêze, Fryslân hellet gjin toeren út.  

Ik hat te krijen mei duorsum opwekte enerzjy. Wy ha yn’e meterkast allegear in stroommjitter, wêrfan de risseltaten op de stroomrekken komme. Terrawattoeren sil je ek wol mjitte kinne. Fryslân skynt der wat mear meitsje te moatten as at de bedoeling wie, mar wat dat foar ús ynhâldt witte we net.  

Lokkich hat deputearre Sietske Poepjes trochleard, se twittert  teminsten yn it Ingelsk. Se wit ek dat der oant 2030 noch 3000 bunder fjild fol sinnepanelen by moat. Dêrnei moat der noch in kwak komme, mar dan is Sietske al beppe. Dat moat de bern fan de legere skoalle mar útsykje.  

Sinnepanelen. Gjin wynmûnen mear sei Sietske, wylst de iene nei de oare lânskipsfernieler yn de Iselmar omheech hyst waard en de advysried foar it jierliks ferpartsjen fan sân ton foar lânskipsferbetteringskompensaasje noch ynsteld wurde moast.

De provinsje hat bepaald dat de provinsje bepaalt wer at dy sinnefjilden komme sille. Oars is it sa’n gedoch. Elkenien protesteart ommers. Dy lju ha gjin weet fan terrawattoeren. Likegoed seit Sietske ek dat guon gemeenten dy sinnefjilden op ferkearde plakken ha wolle. Want “we ha soarch foar ús lânskip”. Sietske praat wartaal: wól sinnefjilden, mar net ten koste fan ús lânskip?

Sietske hat in suske. Avine Fokkens. De lokomotyf fan de Lelylijn. Se krijt dêrby amper stipe fan Grinzer wagons. Dochs hat Avine dy nedich. Want se wol no dy 9,5 miljard spoarjild ha en dan soarget sy dat it hiele noarden, ynklusyf Urk, rom 200.000 hûzen mear boue sil as at tasein wie.

Romte sat, seit Avine. Foar Fryslân betsjut it 45.000 hûzen mear as de al taseine 15.000. Presies, dat taseine part dat ek net op tiid klear komt, want it duorret fiif jier ear’t in gemeente alle fergunningen klear hat. Dan is it gerop Bouwe Blinder van steateleden net mear as gerop op in lege coronatribune.

Gemeenten bin stadich. En no bin dy steateleden, stiekem op wei nei in referendum, ek al kwyt dat Fryslân al lang bestjoerd wurdt troch belangeorganisaasjes en gewoan folk. De measten bin al lulk dat se fantefoaren net meiprate koene oer dat Deltawentebouplan. Avine is fan Wiegel syn lichting, at je minsken wat freegje, komt der noait sa’n Deltawentebouspoarlineplan. De lju yn Oertrep ha dus noch net yn de rekken dat der aanst elk kertier in trein foar har rúten lâns flitse sil.

Friezen sjogge net mear nei boppe: de loft sit fol mei te lûde straaljagers. Dat wurdt noch slimmer. We sjogge ek net mear út oer de see, want dy brûkt de provinsje om winst út wynmûnen te heljen. We sjogge net ûnder de grûn, dêr stopje se aanst de meest freeslike dingen, as kompensasje foar dy 9.5 miljard. We sjogge inkeld noch wat dom om ús hinne, nei it ienigste wat we noch oer ha.  

Gemeenten meitsje lykwols plannen foar hoekjes sinnefjild tusken natoergebiet en boeregrûn. Dêr litte minsken har hûn skite, dy komme yn aksje. Der bin lykwols folle mear hoekjes nedich at dy 60.000 hûzen der by komme. De leafhawwers fan natoer sille net in hânbree tajaan, dy ha D66 efter har stean. Dus moat it boeregrûn wurde.

Ja, deputearre steaten ha altyd sein dat de boeren de hoeders fan it Fryske lânskip binne. Dat hat ús ferbline, want se ha net sein hoe’t dat lânskip derút sjocht. 

Immen, ik sis net wa, hat my ferteld dat Sietske en Avina yn it kolleezje fochten ha om de hoekjes grûn. “Hjir komt in sinnefjild”, “Nee, dêr komme hûzen”. Sander de Rouwe stie gnizend yn it hoekje mei wat Iselmarwynmûnen ûnder de earms, Douwe Hoogland en Klaas Fokkinga rûnen der skriemend út.  

Se fochten om boeregrûn. Trekkers rukke al wer op nei de Twabaksmerk, dizkear rinne wy der allegear efteroan.

Ik fertelde it ferhaal oan dy boer. Wit jim wat dy sei: “Dan bliuwt it ivich te kâld”.